Әлеуметтік желілерде жеке қауіпсіздік: Жеке деректерді қорғау үшін не істеу керек?

Әлеуметтік желілерде жеке қауіпсіздік — бүгінгі таңда аса маңызды тақырып. Қазіргі цифрлық әлемде әркімнің жеке деректеріне қауіп төніп тұр, сондықтан жеке мәліметтеріңізді қорғау үшін нақты шаралар қабылдау қажет. Мұнда жеке деректерді қорғаудың бірнеше тиімді тәсілдерін қарастырамыз:

1. Құпиясөздерді мықты етіңіз

Құпиясөздің беріктігі жеке деректеріңіздің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Оны жиі өзгертіп отыру керек. Мықты құпиясөз:

• Кем дегенде 12 таңбадан тұрады.
• Үлкен және кіші әріптерді, санды және арнайы таңбаларды қосыңыз (мысалы, J$4j0pL@9r).
• Бірнеше түрлі құпиясөзді бірдей сайттарда қолданбаңыз. Егер бір сайт бұзылса, барлық аккаунттарыңызға қауіп төнеді.

Құпиясөз менеджерлері (мысалы, LastPass немесе 1Password) құпиясөздерді сақтауға көмектеседі, және оларды автоматты түрде толтыруға мүмкіндік береді.

2. Екі факторлы аутентификация (2FA) қосыңыз

Екі факторлы аутентификация — бұл сіздің аккаунтыңызға қосымша қауіпсіздік қабаты. Бұл функция парольді дұрыс енгізгеннен кейін телефонға немесе электронды поштаға арнайы код жіберу арқылы жүзеге асырылады. Осылайша, біреу сіздің құпиясөзіңізді білу арқылы аккаунтқа кіре алмайды.

• Facebook, Instagram, Twitter, және басқа әлеуметтік желілерде екі факторлы аутентификацияны қосу өте маңызды.
• Телефонды немесе аутентификатор қосымшасын (мысалы, Google Authenticator немесе Authy) пайдалану өте тиімді.

3. Приваттықты орнату (Privacy Settings)

Әлеуметтік желілерде жеке мәліметтеріңізді қалай басқару керектігін білу маңызды. Әрбір платформада құпиялылық параметрлерін мұқият тексеріңіз:

• Facebook: «Жеке ақпаратты кім көреді?» және «Қолданушының кіммен байланысқа түсуін қалай шектеуге болады?» деген секілді параметрлерді бақылап отыру керек.
• Instagram: Профильді жеке етіп орнатып, тек қана сіздің сұрауыңыз бойынша адамдарға қолжетімді ету.
• Twitter: «Твиттеріңізді жеке етіңіз» және «Твиттердегі адамдарды бақылау» параметрлерін реттеу.

Жеке ақпаратты тек сенімді адамдармен бөлісуге тырысыңыз. Көпшілікке көрінетін мәліметтерді шектеңіз: туған күн, телефон нөмірі, мекенжай және т.б.

4. Күмәнді сілтемелер мен хабарламалардан сақ болыңыз (Phishing)

Фишинг шабуылдары — бұл алаяқтар сіздің жеке мәліметтеріңізді алуға тырысатын әдіс. Көбінесе фишингтік сілтемелер әдеттегідей мекен-жайдан келгендей көрінеді (мысалы, "Сіздің есептік жазбаңыз бұзылды, мұнда кіру керек...").

• Шетелдік немесе бейтаныс адамдардан келген хаттарды ашпаңыз.
• Әлеуметтік желілерде бейтаныс адамдардың жіберген сілтемелерін баспау керек.
• Егер сілтеме заңды болып көрінсе де, оны ашпас бұрын сайттың мекенжайын тексеріңіз. HTTPS қауіпсіз байланыс екенін білдіреді.

5. Жеке ақпаратты бөлісуден бас тартыңыз

Әлеуметтік желілерде әрбір ақпаратты жариялай беруге болмайды. Локацияны (қайда жүргеніңізді) немесе жеке мәліметтеріңізді жария ету — қауіпті болуы мүмкін.

• Ашық позицияларды жарияламаңыз: Мысалы, жұмыс орныңыз немесе тұрғылықты жеріңізді жариялауға болмайды.
• Туған күнді немесе отбасы туралы ақпаратты жария етпеңіз. Бұл ақпаратты алаяқтар сіздің есептік жазбаңызды бұзуға қолдана алады.

6. Жеке мәліметтерді бөліскенде абай болыңыз

Әлеуметтік желілерде сіздің қызметтеріңізді немесе тауарларыңызды ұсынатын кездеріңіз болуы мүмкін. Бірақ сіз бөлісетін мәліметтерді таңдап алу керек:

• Сұраусыз жеке мәліметтерді бөліспеңіз. Әсіресе әлеуметтік желілерде бизнес немесе банк мәліметтеріңізді сұраған кезде, мұқият болыңыз.
• Ұзақ мерзімді сұраулардан сақ болыңыз. Егер хабарлама күмәнді болса, оны тексеруге тырысыңыз.

7. Құрылғыларды қорғаңыз

Әлеуметтік желілерде қауіпсіздікті сақтау үшін тек желі ғана емес, құрылғыларыңызды да қорғауыңыз қажет:

• Антивирус бағдарламаларын қолданыңыз.
• Құрылғыларды жаңартып отырыңыз. Әрбір жаңарту қауіпсіздік жаңартуларын да қамтиды.
• Ұрланған немесе жоғалған құрылғыларға арналған «Find My Device» (Құрылғыны іздеу) функциясын қосыңыз.

8. Қолданушы келісімдеріне назар аударыңыз

Әлеуметтік желіге тіркелгенде немесе жаңа қызметті пайдаланған кезде оның қолданушы келісімдері мен құпиялылық саясатын оқып шығыңыз. Олар сіздің деректеріңіз қалай жиналатыны, сақталатыны және пайдаланылатыны туралы ақпарат береді.

• Жеке мәліметтерді сатуға немесе басқа үшінші тұлғаларға беруге келісім бермеңіз.
• Әлеуметтік желілер сіздің әрекеттеріңізді бақылап, оны жарнама жасау үшін пайдалануы мүмкін. Одан сақ болу үшін, мүмкіндігінше, үшінші тарап жарнамаларын шектеу.

9. Акаунттарды жою немесе өшіру

Егер сіз белгілі бір әлеуметтік желіні немесе сервиспен жұмысты тоқтатқан болсаңыз, онда есептік жазбаңызды толығымен жоюды немесе деактивизациялауды ойластыру қажет. Тек аккаунтты өшіру ғана емес, барлық деректерді толығымен жою қажет болуы мүмкін.

Жалпы айтқанда, әлеуметтік желілерде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін белсенді әрі ақылды түрде әрекет ету қажет. Әрқашан сақ болыңыз, күмәнді жағдайларға күмәнмен қараңыз және жеке деректеріңізді сақтау үшін барлық мүмкіндіктерді пайдаланыңыз.